مدتی است عزمم را راسخ کرده ام برای ترک گناه ولی در طول روز بدون توجه گناهی مرتکب می شوم و شب استغفار می کنم و احساس می کنم نمی توانم پاک شوم و مدتی است با یکی از دوستانم قهرم ولی از او هیچ کینه ای به دل ندارم فقط احساس می کنم اگر مدتی با هم قطع رابطه کنیم، گذر زمان رابطه مان خوب می شود، آیا این مسأله باعث عدم پذیرش عباداتم می شود و سوال آخر آنکه چه کنم توفیق نماز شب پیدا کنم؟

پاسخ: خدای مهربان بر شما منت گذاشته که در سنین جوانی , حالت پشیمانی از گناه داشته , در پی راه حلی برای درمان آن هستید . در کتاب گناه شناسی استاد قرائتی ( دام ظله ) به اموری از اهرمهای بازدارنده و کنترل کننده ی گناه اشاره می کنند . در صورتی که شما دوست عزیز در طول روز در رعایت مواردی که ذکرخواهد شد بکوشید , به فضل الهی موفق به ترک گناه خواهید شد . آن امور عبارتند از :
1 – تفکر و اندیشه , آئینه ی صاف
فکر در عاقبت گناه ... در فنای دنیا ... در حوادث عبرت آور ... در احوال بزرگان ... در عاقبت کار و... به طور کلی فکر کردن و اندیشیدن صحیح ... عامل بازدارنده از انحراف و گناهان می شود و همچون آئینه ی صاف , نشان دهنده ی زیباییها و زشتیها است . چنانکه امیر مؤمنان علی ( علیه السلام ) فرمود : الفکر مرآة صافیة فکر آینه ی صاف است (1) و نیز فرمود : ما زل من احسن الفکر کسی که نیکو بیندیشد دستخوش لغزش نمی شود ( 2 )
2 – ایمان به خدا و یاد و اعتقاد به حضور او در همه جا
ایمان به خدا و یاد او در همه حال و اعتقاد به اینکه همه ی ما در محضر خدا هستیم , از اساسی ترین اهرمهای باز دارنده ی از گناه است . اثر و نقشی که این عقیده در کنترل انسان و سرکوب طغیان غرایز حیوانی دارد , هیچ چیز چنین اثر و نقش را ندارد ... خداوند تعالی می فرماید : الم تعلم بان الله یری (3) آیا انسان نمی داند که خداوند همه ی اعمالش را می بیند ؟
3 – خود شناسی و توجه به شخصیت انسان
انسان از دیدگاه قرآن , خلیفه ی خدا و مسجود فرشتگان می باشد ... خداوند تو را خلیفه و برترین موجود خود خوانده ؛ آیا حیف نیست آن را در کژ راهه های پلیدی و گناه نابود سازی ؟ !
امیر مؤمنان علی ( علیه السلام ) فرمود : انه لیس لانفسکم ثمن الا الجنة فلا تبیعوها الا بها (4) بدانید که جان شما هیچ بهایی جز بهشت ندارد پس به کمتر از آن , نفروشید .
4 – ایمان به معاد و حساب قیامت
ایمان به معاد یعنی ایمان به زندگی ابدی که همه چیز آن از روی حساب و نظم است . ایمان به معاد یعنی ایمان به دریافت کیفر و پاداش اعمالی که ما در دنیا انجام داده ایم . یعنی هیچ کدام از نیکی ها و بدی های ما نابود و فانی نمی شود بلکه انسان در گرو اعمال خود است ..... علی ( علیه السلام ) می فرماید : واتقوا نارا ً طرها شدید و قعرها بعید و حلیتها حدید و شرابها صدید (5) بپرهیزید از آتشی که حرارتش شدید و ژرفای آن زیاد و زیور آن غل و زنجیر آهنین و نوشیدنی آن آب جوشان می باشد .
5 – مسأله ی عرض اعمال
یکی از معتقدات اسلامی که نقش بسزائی در کنترل و بازدارندگی از گناه دارد , مسأله ی عرض اعمال بر پیشوایان بزرگ است . یعنی خداوند از طرق خاصی اعمال انسانها را هر روز یا هر هفته یک بار به عرض پیامبر و امامان ( علیهم السلام ) می رساند . اگر نیک بود موجب خوشحالی آنها می گردد و اگر بد بود موجب ناراحتی آنها می شود . انسان وقتی که می داند , چنین جریانی در کار است , بیشتر رعایت و مراقبت می نماید ... در کتاب اصول کافی بابی به این عنوان (عرض اعمال علی النبی و الائمه ) تنظیم شده که دارای 6 حدیث است .
6 – یاد مرگ
یاد مرگ , موجب شکستن غرور و در نتیجه زمینه ساز ترک گناه و از عوامل بازدارنده و کنترل کننده است . رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله ) می فرمایند : اکثروا ذکرالموت فانه یمحص الذنوب (6) بسیار در یاد مرگ باشید زیرا یاد مرگ , گناهان را می زداید .
7 – خدا ترسی و ترس از عواقب گناه
امام صادق ( علیه السلام ) فرمود : العجب من یخاف العقاب و لم یکف عجبا از کسی که از عذاب الهی می ترسد ولی خودداری از گناه نمی کند .
8 – نقش عبادات در بازدارندگی از گناه
عبادات در اسلام اگر به طور صحیح و با شرایط , انجام گیرند علاوه بر مزائد بسیار معنوی , نقش بسزایی در کنترل گناه دارد و اصولا ً هدف از عبادات پس از خدا شناسی , پاکسازی و پیشگیری از گناهان است ... بعنوان نمونه : رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله ) فرمود : مثل الصلاة کمثل النهر الجاری , کلما صلی کفرت ما بینهما نماز ( درست ) همانند آب جاری است , هر زمان که انسان نماز می خواند , گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است از بین می رود . (7)
پاسخ به سؤال دوم شما :
احادیث زیادی در خصوص مذمت قهر کردن آمده است . به لطف حق تعالی کینه ی دوست خود را در دل ندارید ؛ اما این مطلب نمی تواند دلیلی موجه , برای قهر شما باشد .
دوست عزیز گوش جانت را با چند حدیث نوازش ده :
پیامبر خدا ( صلی الله علیه و آله ) فرمود : قهر کردن مسلمان با برادرش مانند ریختن خون اوست . و نیز فرمود : ای اباذر , از قهر کردن با برادرت بپرهیز , زیرا با وجود قهر بودن عمل پذیرفته نمی شود . امام صادق ( علیه السلام ) فرمودند : تا زمانی که دو مسلمان با یکدیگر قهر باشند , ابلیس خوشحال است و هر گاه با هم ( آشتی و ) دیدار کنند , زانوهایش به هم خورد و بندهایش از هم بگسلد و فریاد زند : ای وای بر من , هلاک شدم (8)
در هیچ یک از احادیث بالا بیان نشد که شرط عقوبت قهر در داشتن کینه است ! البته احادیث بسیار تکان دهنده ای درباره ی قهر توأم با کینه بیان شده است ؛, بحمد الله آن احادیث شامل حال شما دوست عزیز نمی شود . اما با سرعت بخشیدن در امر دوستی و آشتی , کاری کنید که بشارت احادیث , شامل حالتان شود نه عقوبت آنها ! لذا اگر هم قصد شما از قهر , تنبه دوستتان می باشد , نباید بیش از سه روز طول بکشد . پیامبر خدا ( صلی الله علیه و آله ) فرمودند : ( بر هیچ دو نفر مسلمانی ) روا نیست که بیش از سه ( شب ) با هم قطع رابطه کنند ؛ زیرا اگر بیش از سه شب قطع رابطه کنند , هرگز با هم در بهشت جمع نمی شوند و هر کدام از آنها زودتر از دیگری رابطه اش را برقرار کند , گناهانش پاک می شود و اگر به او سلام کرد و او جوابش را نداد و سلامش را نپذیرفت , جواب او را فرشته بدهد و جواب آن دیگری را شیطان . پس در امر آشتی با دوستت بشتاب تا از صواب ذکر شده در حدیث بهره مند گردی .
جواب سؤال سوم شما :
رعایت چند نکته می تواند در خواندن نماز شب به شما کمک کند :
1 – حداقل دو ساعت قبل از خواب شام خود را میل کنید .
هر چه معده در هنگام خواب شب , سبک باشد ( نه گرسنه ) به هنگام نماز شب می توانید بهتر از خواب برخیزید ؛ لذا فاصله ی دو ساعت بین خوردن شام و خواب , فاصله ی خوبی است . البته بهتر است غذایی که میل می کنید نیز غذایی سبک و کم حجم باشد . لذا به طور جد از پر خوری در شب بپرهیزید .
2 – بدن انسان بخصوص در شب , نیاز به خواب کافی دارد و اگر این نیاز بر طرف نشود در کارهای روز خلل ایجاد می شود . شب نشینی ها و خوابیدن پس از ساعت 12 شب , در بیدار نشدن برای نماز شب بسیار مؤثر است .
3 – مطالعه ی احادیث وارده در خصوص تشویق به نماز شب و مذمت کسانی که اهل نماز شب نیستند نیز بسیار مؤثر است . در روایت است که : همانا خانه هایی که در آنها نماز شب گزارده می شود و قرآن تلاوت می شود , برای اهل آسمان می درخشد چنانکه ستارگان برای اهل زمین می درخشند . (9) و از پیامبر بزرگوار رسیده که فرمودند : کسی تمام شب را نخوابید جز اینکه شیطان در گوشش بول کرد و در روز رستاخیز مفلس آمد . و هیچ کس نیست مگر اینکه برایش فرشته ای است که او را هر شب دو بار از خوابش بیدار می کند و می گوید : ای بنده ی خدا بر خیز تا به یاد و ذکر پروردگارت بپردازی و در بار سوم اگر بیدار نشد شیطان در گوشش بول می کند . (10)
4 – گاهی گناهان ما موجبات عدم توفیق نماز شب را فراهم می کند ؛ امام باقر (علیه السلام) فرمودند : مردی به محضر علی (علیه السلام) آمد پرسید : من از نماز شب محروم شده ام . حضرت فرمودند : گناهانت تو را مقید کرده است . پس مراقبت روزانه , توفیق مناجاتهای شبانه را موجب می گردد.
, آیت الله بهجت ( رضوان الله تعالی علیه ) در خصوص نماز شب و توفیق خواندن آن توصیه می کنند : با قرائت آیه ی آخر کهف و اهتمام به این امر ؛ اگر علاج نشد , تقدیم بر نصف می شود . ( قبل از نیمه ی شب به جا آورده شود ) . در سفارشی دیگر می فرمایند : کسالت در نماز شب به این رفع می شود که بنا بگذارید هر شبی که موفق به خواندن آن ) نشد , قضای آن را به جا بیاورید . (11)
ندهی اگر به او دل , به چه آرمیده باشی نگزینی ارغم او چه غمی گزیده باشی
نظری نهان بیافکن , مگرش عیان ببینی گرش از جهان نبینی ز جهان چه دیده باشی ؟
( فیض کاشانی )
پیروز باشید .

(1) نهج البلاغه / حکمت 5
(2) میزان الحکمه / ج 7 / ص 538 به نقل از غرر الحکم
(3) سوره ی علق / 14
(4) نهج البلاغه / حکمت 456
(5) نهج البلاغه / خطبه 120
(6) نهج الفصاحه / حدیث 444
(7) درسهایی از قرآن ازاستاد قرائتی / گناه شناسی / تنظیم و نگارش محمد محمدی اشتهاردی
(8) میزان الحکمه / ج 13 / ص 6617
(9) اصرار الصلوة مرحوم عارف کامل میرزا ملکی تبریزی ( رحمة الله علیه ) / نقل از اصول کافی
(10)اصرار الصلوة عارف کامل مرحوم میرزا ملکی تبریزی / ص 345
(11) به سوی محبوب / دستور العملهای آیت الله بهجت ( رضوان الله علیه )